نمونه برداری میکروبی از آب شرب

• بهداشت آب و فاضلاب, شیمی و میکروبیولوژی آب و فاضلاب
• آخرین بروزرسانی: 10 دی 1393

از آن جایی کـه آزمایشات مختلف باکتریولوژیک بـه منظور تعیین سلامتی آب آشامیدنی انجام می شود و طرح این آزمایشات بر پایه تشخیص و شمارش میکرو ارگانیسم ها انجام می شود، لذا بایستی دقت نمود نمونه برداشت شده، نمونه واقعی آب بـوده و تحت شرایط استریل جمع آوری گردد. ایـن عمل بـاعـث می گردد از ورود ارگانیسم هـای خارجی جلوگیری به عمل آمده و از آلودگی های ثانویه نمونه اجتناب شود. اگـر نمونه برداشت شده برای آزمایشات میکروبی حاوی کلر باقیمانده باشد، باید به وسیله محلول تیوسولفات سدیم حذف شود. برای نمونه برداری میکروبی از آب آشامیدنی باید به ترتیب زیر عمل نماییم :

شیر آب را تمیز کنیم. کلیه متعلقات شیر کـه ممکن است بـاعـث آلـودگـی شـود از شیر جـدا کرده و با استفاده از دستمال تمیزی شیر را به منظور زدودن همه آلودگی هـای ظاهری تمیز کنیم. سپس شیر را کاملا باز کرده و اجازه می دهیم به مدت یک تا دو دقیقه آب جریان یابد. پس از بستن شیر، با استفاده از شعله یک پنبه الکلی مشتعل، به مـدت یک دقیقه شیر را استریل می کنیم. پیش از نمونه برداری شیر را مجددا باز کرده و به مدت یک تـا دو دقیقه اجازه می دهیم آب بـا سرعت متوسط جاری شود. درب بطری استریل شده را بـاز می کنیم و در حـالـی کـه درب بطری و محافظ آن را رو بـه پایین نگه داشته ایم، آن را پـر می کنیم. برای سهولت تکان دادن نمونه در آزمایشگاه، تقریباً یک سوم از حجم بطری را خالی می گذاریم؛ سپس درب بطری را می بندیم.

نحوه ارسال نمونه ها به این صورت است کـه آنها را بـایـد در جعبه های محکم به طرزی صحیح بسته بندی شده و هـرچـه زودتـر بـه آزمایشگاه ارسال گردند. دمای مناسب برای نگهداری نمونه ها در آب و هـوای گـرم بـایـد حدود ۱۰ – ۴ درجه سانتیگراد باشد. از کیسه هـای یـخ در تابستان و مواقع مورد نیاز استفاده می شود. نمونه ها باید در حداکثر زمان ۶ ساعت بـه آزمایشگاه رسیده و قبل از ۲ سـاعـت آزمایش روی آن انجام گیرد. فاصله زمانی بین نمونه بـرداری تـا انجام آزمایش تحت هیچ شرایطی نباید از ۲۴ ساعت بیشتر شود.

حداکثر فاصله زمانی مجاز بین نمونه برداری تا انجام آزمایش نباید بیشتر از ۸ ساعت باشد (۶ ساعت جهت انتقال و ۲ ساعت هم جهت آماده سازی برای آزمایش). در صورتی کـه احتمال دهیم نمی تـوان در زمـان مـشـخـص شـده نمونه ها را آزمایش کرد، نمونه هـای اخـذ شـده را در دمـای کمتر از ۴ درجه سانتیگراد

در مـجـاورت یـخ و بـدون یـخ زدگـی می بـایست نگهداری کنیم که حداکثر زمان برای این حالت ۲۴ ساعت می باشد.

نحوه آماده سازی نمونه ها به این صورت است که نمونه مورد نظر قبل از انجام آزمایش می بایست ۲۵ بار با حرکات عمودی یا افقی به صورت کامل تکان داده شوند تا همگن گردد.

نحوه تهیه تیوسولفات سدیم

اگـر آب مـورد آزمایش حـاوی کـلـر باشد، برای خنثی سازی کـلـر در زمـان نمونه برداری باید آن را بـا یک مـاده خنثی سـاز بـی اثـر کـرد. مـاده مـورد استفاده بـرای خنثی سـازی کـلـر در آب های آشامیدنی و جلوگیری از اثـر بـاکتری کشی آن در طول انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، تیوسولفات سدیم ۳ درصد می باشد. برای تهیه آن، ۳ گرم پودر تیوسولفات را وزن کرده و در مقدار ۱۰۰ میلی لیتر آب مقطر حـل می نماییم. سپس محلول را در قطره چکان ریخته و بـه هنگام آماده سازی بطری هـای نمونه بـرداری، بـه هـر بطری ۰٫۱ میلی لیتر از محلول فـوق را اضـافـه می کنیم کـه قـادر اسـت ۵ میلی گرم در لیتر کلر بـاقیمانده را در بطری حاوی ۱۲۰ سی سی نمونه حذف نماید. در بطری های ۲۵۰ سی سی، ۰٫۲ میلی لیتر از محلول فوق می بایست ریخته شود.

تناوب نمونه برداری

تناوب زمـانـی آزمایش هـای باکتریولوژی آب، برای کنترل شرایط بهداشتی سیستم تأمین آب به ویژگی های منبع آب و تعداد جمعیت مـصـرف کنندگان بستگی دارد. حـداکـثـر فاصله بین نمونه برداری هـای متوالی به صورت زیر توصیه می گردد :

تعداد نمونه برداری ها

نمونه بـرداری از آب شبکـه، بـه تعداد جمعیت مصرف کننده از شبکه و طـول خـط لـولـه و تعداد انشعابات خانگی بستگی دارد. حداقل تعداد نمونه برداری از آب شبکه بـرای انجام آزمایش باکتریولوژی مطابق جدول زیـر می باشد.