مدیریت زائدات آلوده به اتیدیوم بروماید در آزمایشگاه ها

• مقالات علمی
• آخرین بروزرسانی: 27 آبان 1394

[tabs style=”h1″ ]

[tab title=”خلاصه مقاله” icon=”momizat-icon-pencil2″ ]

اتیدیوم بروماید یک ماده قرمز تیره ، کریستالی ، جامد ، غیر فرار ، بطور متوسط محلول در آب، که دارای خاصیت فلورسنس و رنگ قهوه ای مایل به قرمز در هنگام قرار گرفتن در معرض اشعه UV می باشد و یک موتاژن قوی با خاصیت سمی متوسط بعد از یک تماس حاد است . به همین علت جزء مواد زائد خطرناک محسوب شده و مدیریت آن تابع قوانین مدیریت مواد زائد خطرناک است. با توجه به اهمیت زیست محیطی این ماده خطرناک در این مقاله به معرفی آن پرداخته و روشهای مدیریت آن از تولید، نگهداری و جمع آوری و تصفیه وخنثی سازی و دفع نهائی و همچنین استفاده از مواد جایگزین به جای اتیدیوم بروماید مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه راهنمای اطلاعات ایمنی کار با این ترکیب(MSDS) نیز ارائه شده است.

[/tab]

[tab title=”مشخصات نویسندگان” icon=”momizat-icon-pencil2″ ]

[/tab]
[/tabs]

اهداف:

فراگیران بعد از مطالعه این مقاله باید بتوانند:

۱- با اتیدیوم بروماید و موارد کاربرد آن آشنا شوند.

۲- کلیه پرسنل شاغل در آزمایشگاهها، با مدیریت زائدات آلوده به اتیدیوم بروماید آشنا شوند.

۳- فراگیران با ضوابط ایمنی و پیشگیری از خطرات احتمالی کار با زائدات محتوی اتیدیوم بروماید آشنا شوند.

دامنه کاربرد:

کلیه آزمایشگاههایی که به هر نحوی با ماده اتیدیوم بروماید سر و کار دارند.

مقدمه

مواد زائد جامد یکی از آلاینده های اصلی محیط زیست بوده، و طی سالهای اخیر مطالعات زیادی درراستای مدیریت بهینه آنها انجام شده است تا از خطرناکی و خسارتهای زیست محطی آنها کاسته شود. در بین انواع زائدات ،مواد زائد آزمایشگاهی به عنوان یکی از مواد زائد ویژه و خطرناک مورد توجه بوده و شناخت و مدیریت بهینه آنها ضروری است . اتیدیوم بروماید یکی از زائدات خطرناک و موتاژن قوی با خاصیت سمی متوسط بعد از یک تماس حاد است، که در آزمایشگاهها بویژه آزمایشگاههای تحقیقاتی تولید شده و می تواند از طریق پوست جذب شود ، بنابراین ممانعت از تماس با این ماده شیمیایی بسیار مهم می باشد.

معرفی ماده اتیدیوم بروماید

اتیدیوم بروماید با فرمول C_۲۱H_۲۰N_۳Br و وزن مولکولی ۳۹۴/۴ گرم بر مول بعنوان یک نشان غیر رادیواکتیو برای تشخیص و دیدن باندهای اسید نوکلئیک درالکتروفورز و در روش جدا سازی اسیدنوکلئیک ها بر اساس ژل استفاده می شود . اتیدیوم بروماید یک ماده قرمز تیره ، کریستالی ، جامد ، غیر فرار ، بطور متوسط محلول در آب ، که دارای خاصیت فلورسنس و رنگ قهوه ای مایل به قرمز در هنگام قرار گرفتن در معرض اشعه UV می باشد . اگر چه یک ابزار مناسبی جهت تحقیق می باشد ولی بخاطر خصوصیات خطرناک آن، بایستی در هنگام جابجائی و دفع به نکات ایمنی و بهداشتی آن توجه نمود. اتیدیوم بروماید یک موتاژن قوی با خاصیت سمی متوسط بعد از یک تماس حاد است . اتیدیوم بروماید می تواند از طریق پوست جذب فوری شود ، بنابراین ممانعت از تماس با این ماده شیمیایی بسیار مهم می باشد. این ماده همچین محرک پوست ، چشم ، بینی و دستگاه فوقانی می باشد . بنابراین قبل از جابجایی و کار با این ماده بایستی برگه اطلاعات ایمنی( MSDS ) آن مرور شود. برگه اطلاعات ایمنی اتیدیوم بروماید در پیوست آمده است(۱و۲و۳ ).

روشهای دفع ، تصفیه و خنثی سازی اتیدیوم بروماید

براساس بررسیهای به عمل آمده روشهای زیر برای دفع اتیدیم بروماید پیشنهاد شده است.

ژلهای الکتروفورز ( Electrophoresis Gels )

مقدار کم اتیدیوم بروماید در ژلها خطرناک نیست ، در غلظتهای بالا ، هنگامیکه رنگ ژل سیاه ، زرد یا قرمز می شود نباید آنرا با زباله های آزمایشگاهی مخلوط کرد . غلظتهای کمتر از ۰/۱% اتیدیوم بروماید را می توان با زباله های آزمایشگاهی مخلوط ودفع نمود و غلظتهای بالاتر از ۰/۱% باید در ظروف مخصوص مواد زئدات خطرناک و وبژه قرار داده و در زباله سوز سوزانده شود(۴).

محلول های آلوده به اتیدیوم بروماید

محلولهای حاوی کمتر از ۱۰ میکروگرم در میلی لیتر اتیدیوم بروماید را می توان وارد فاضلاب نمود . محلولهای حاوی بیش از ۱۰ میکروگرم در میلی لیتر را باید با فیلتر یا روشهای دیگر غیر فعال نموده و وارد فاضلابروها نمود. در این رابطه فیلترهای زغالی (Charcoal filtration) شدیدا توصیه می شود. فیلتر کردن محلولهای حاوی اتیدیم بروماید به وسیله زغال فعال روش نسبتاً ساده و موثر برای حذف اتیدیم بروماید است .یکی از این فیلترها، کیت های قیف مانند (Funnel Kit ) است . این کیت ها به صورت تجاری به فروش می رسند ، این کیت ها به صورت دیسک های زغالی بسته بندی شده ای هستند که برای آزمایشگاهای که مقدار زیادی محلول آلوده به اتیدیوم بروماید در یک زمان تولید می کنند ، مناسبند . این فیلترها بعد از استفاده باید در جعبه های مخصوص مواد زائد خطرناک قرار داده و در زباله سوزها سوزانده شود (جدول شماره ۱). یکی دیگر از فیلترها ی زغالی معرف به کیسه های سبز می باشند ( Green Bag )که به وسیله Bio101 ساخته شده اند . این فیلترها می توانند ۵۰۰ میلی گرم اتیدیم بروماید را از محلول های آلوده حذف کننده . این فیلترها شبیه کیسه های چای نپتون هستند ، که در داخل محلول آلوده قرار داده و بعد از مدتی از درون آن خارج کرده و در داخل زباله سوزها سوزانده می شوند . در جدول زیر فیلتر های تجاری دیگری که می توان استفاده کرد ارائه شده است(۱و۵).

جدول شماره ۱- فیلترهای تجاری قابل استفاده برای حذف محلولهای آلوده به اتیدیوم بروماید

خنثی سازی شیمیائی ( Chemical Neutralization )

محلولهای آلوده به اتیدیوم بروماید را می توان غیر فعال و خنثی نموده سپس به همراه آب زیاد وارد شبکه جمع آوری نمود . سه روش برای خنثی سازی وجود دارد(۲و۵و۶) .

روش آرمور(Armour)

این روش ساده ترین روش می باشد . اما در بعضی مواقع بحث برانگیز است . در این روش معادل محلول اتیدیوم بروماید به آن مایع سفید کننده خانگی اضافه کنید ، به آرامی به مدت چهار ساعت هم زده ( یا ۲الی ۳ روز بگذارید باقی بماند ) سپس pH محلول را با استفاده از هیدرواکسید سدیم تا ۴- ۹ اصلاح کنید و در نهایت با استفاده از آب فراوان محلول را وارد شبکه فاضلاب کنید . برای محلولهای حاوی ۰/۵ میلی گرم در میلی لیتر اتیدیوم بروماید به ازای هر ۱۰۰ میلی لیتر محلول ۴۴۰ میلی لیتر مایع سفید کننده اضافه نموده و بعد از ۲ ساعت می توان محلول را با اطمینان وارد شبکه جمع آوری نمود . یا می توان محلولهای آلوده را تا غلظت ۳۴ میلی گرم در ۱۰۰ میلیتر ابتدا رقیق نموده سپس به ازای هر میلی گرم اتیدیوم بروماید ۱۰ میلی لیتر مایع سفید کننده اضافه نموده و به آرامی به مدت چهار ساعت همزده و یا بگذارید یک شب مانده و در نهایت به ازای هر قسمت از محلول ۲۰ قسمت آب اضافه کرده و وارد شبکه جمع آوری فاضلاب کنید(۲و۷و۸) .

روش لون و سانسون (Lunn and Sansone)

محلول حاوی اتیدیم بروماید را رقیق نموده (۰/۵ میلی گرم در میلی لیتر اتیدیوم بروماید ) برای هر ۱۰۰ میلی لیتر محلول رقیق شده ۲۰ میلی لیتر اسید هیپو فسفروس ( H_۳Po_۲۵ % ) ( که از محلول تجاری ۵۰% آن ساخته می شود ) و ۱۲ میلی لیتر نیترات سدیم ۰/۵ مولار اضافه کنید .کمی هم زده و ۲۰ ساعت بگذارید بماند و در نهایت قبل از دفع به وسیله بیکربنات سدیم حنثی کنید .

اگر اتیدیوم بروماید در حلالهای آلی مثل ایزوپروپانول و بو تانول باشد ،برای هر حجم از محلول ۴ حجم محلول خنثی کننده استفاده کنید (۴/۲ گرم نیترات سدیم ، ۲۰ میلی لیتر اسید هیپو فسفروس در ۳۰۰ میلی لیتر آب که مدت ۲۰ ساعت هم می زنیم(۲و۹).

روش کویلاردت و هافناگ (Quillardet and Hoffnug)

در این روش از پرمنگنات پتاسیم ۰/۵ مول و اسید هیدرو کلرید ۲/۵ مول استفاده می شود . چون احتمال انتشار گاز کلر وجود دارد این روش زیاد توصیه نمی شود.

استفاده از مواد دیگر بجای اتیدیم بروماید

مواد ی که بتوان جایگزین اتیدیم بروماید کرد بسیار کم است ، برای این منظور دو ماده جایگزین پیشنهاد شده که دارای خطر کمتری هستند .

Sybr Safe که ساخته شده به وسیله شرکت Invitrogen

Mega Fluor که به وسیله شرکت (Euroclone (www.euroclone.net ساخته شده است(۲).

برچسب هشدار خطر

هشدار ! ممکن است در اثر استنشاق کشنده باشد . خوردن یا جدب از طریق پوست مضر می باشد . باعث ایجاد حساسیت زیاد در چشم ، پوست و دستگاه تنفس می شود . ممکن است باعث آسیب ژنتیکی قابل وراثت شود .

 برچسب احتیاط

گردو غبار آن تنفس نشود.

از تماس چشم ، پوست و لباس با آن خوداری شود.

در ظروف همیشه بسته باشد.

در هنگام استفاده تهویه کافی باشد.

سوالات:

– موارد کاربرد اتیدیوم بروماید را بنویسید؟

– روشهای مدیریت مواد زائد آلوده به اتیدیوم بروماید را بنویسید؟

– چرا مواد زائد حاوی اتیدیوم بروماید خطرناک بوده و مشمول قوانین مواد زائد خطرناک قرار می گیرند؟

– پنج مورد از نکات ایمنی کار با مواد آغشته به اتیدیوم بروماید را بنویسید؟

– معمولا اتیدیوم بروماید از چه طریقی منجر به مسمومیت افرادشاغل در آزمایشگاهها می شود؟

[table id=21 /]