منوی دسته بندی

هیچ محصولی در سبد خرید نیست.

اهمیت و روش های کاهش تولید زباله

[tabs style=”h1″ ]

[tab title=”خلاصه مقاله” icon=”momizat-icon-pencil2″ ]

طبق اصل پنجاهم قانون اساسی مشارکت همگانی در حفظ محیط زیست برای نسل آینده وظیفه همه ماست. کوتاهترین و سهل الوصول ترین راه عملی کردن مشارکت ما در تمام جوامع تولید کمتر زائدات مثل زباله و فاضلاب می باشد.امروزه تولید مقادیر زیاد زباله و فاضلاب در شان جامعه رو به رشد و ترقی ما نیست. چرا وقتی به سادگی می توانیم از تولید آنها پیشگیری کنیم، باید برای مدیریت زباله بسختی تلاش کنیم و متحمل هزینه زیادی بشویم؟پیشگیری از تولید آلاینده ها ارزانترین راه حفظ محیط زیست است وشامل همه فعالیتهائی است که منجر به کاهش خطر مواد زائد می شود و اولین و مهمترین آنها کاهش مقدار و حجم و سمیت مواد زائد است که نتیجه اصلی آن تسهیل مدیریت زباله است.

با افزایش درآمد جوامع، رطوبت ،مواد آلی و دانسیته زباله ها کاهش و تولید زباله افزایش می یابد.ادامه روندفعلی تولیدزائدات تاسال ۲۰۲۵ آنرا به میزان۵-۴ برابرمقدارفعلی میرساند. درنتیجه اتخاذ روشها و مدیریتی که کاهش تولید زباله و در نتیجه کاهش هزینه های مدیریت زباله را در پی داشته باشد ضروری است.تولید مقادیر زیاد زباله در شان جامعه امروزی نیست. بطور قطع درآینده نه چندان دور، سالمترین محیطها و توانمندترین اقتصادها به کشورهایی که به جوامع بازیافت کننده تبدیل شده اند تعلق خواهد داشت .دراین مقاله ابتدا روشهای کاربردی و آسان کاهش تولید زباله و مسئله بازیافت، بخصوص جداسازی زباله های تر و خشک و در ادامه مزیتهای زیست محیطی و اقتصادی اینگونه فعالیتها مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.

[/tab]

[tab title=”مشخصات نویسنده” icon=”momizat-icon-pencil2″ ]

دکتر حسین معصوم بیگی استادیار گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)

[/tab]
[/tabs]

لَیسَ مِنا من یُعَقَرُ الامانهُ حتی یستَهلِکها اِذا استودعها
ازما نیست آنکه امانت را بی اهمیت شمارد و بدین سبب، امانتی را که به او سپرده شده، ضایع گرداند.

(میزان الحکمه ج ۱۵۰۱)

 

مقدمه

طی دو دهه گذشته تا کنون جمعیت کره زمین به سرعت رو به افزایش بوده وتقریبا دو برابر شده است در حالیکه تولید زباله توسط آنها سه برابر شده است. منابع محیط زیست مقداری ثابت و حتی به دلیل بهره برداری بیش از حد و تولید حجم بالای آلاینده ها رو به کاهش است وبا زیاد شدن جمعیت سرانه منابع محیط زیست بویژه آب وخاک و فضای سبز و..مرتب در حال کاهش یافتن است.

برای حفظ منابع ،انجام اقداماتی در راستای پیش گیری از آلودگی و استفاده صحیح و بهینه از منابع محدود موجود بهترین کاری است که در تمام مجامع علمی و کشورهای پیشرفته به عنوان ارزانترین روش مورد توجه قرار گرفته است و در بخش مدیریت پسماند به ترتیب اولین گام برای رسیدن به این هدف کاهش منابع تولید زباله ، دومین گام کاهش تولید زباله ،سومین گام انجام جداسازی و بازیافت اجزای قابل استفاده زباله ها، گام چهارم در صورت امکان تصفیه زباله های تولید شده و بعد از این مراحل در آخرین گام دفع نهائی باقی مانده زباله به روشهای بهداشتی متداول می باشد.

در اصل پنجاهم قانون اساسی آمده است که : در جمهوری اسلامی،حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسلهای آینده باید درآن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی می شود.لذا هر گونه فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن همراه باشدممنوع است.

طبق اصل مذکور مشارکت همگانی در حفظ محیط زیست برای نسل آینده وظیفه همه ماست .کوتاهترین و سهل الوصول ترین راه عملی کردن مشارکت ما در تمام جوامع تولید کمتر زائدات مثل زباله و فاضلاب می باشد.علاوه بر اصل ۵۰قانون اساسی ،قانون مدیریت پسماند هم در بسیاری موارد خواستار جداسازی زباله های تولیدی در مبداءتولید به کمک تولیدکنند گان شده است. جلب مشارکت مردمی برای اجرای برنامه های کاهش تولید زباله ضروری است.جلب مشارکت مردم باآگاه سازی آنها از فواید و اثرات مطلوب چنین برنامه هایی شروع می شود.اجرای تشویقات مناسب جهت اجرای برنامه هاوحذف الگوهای غلط ،شناخت دقیق عوامل موثربرتولید زباله درهرمنطقه برای ارائه طریق مناسب جهت کاهش تولیدزباله ضروری است. امروز ایران مصرف کننده و وارد کننده عمده کاغذ است وفقط ۹% ازکاغذهای باطله، بازیافت می شود در حالیکه در کشورهای پیشرفته حداقل ۳۳%کاغذ مورد نیاز آنها از کاغذهای بازیافتی تامین می شود. آمریکا ،آلمان وفرانسه به ترتیب صادرکننده ترین کاغذهای بازیافتی و کره جنوبی،مکزیک و اندونزی به ترتیب وارد کننده ترین کاغذهای بازیافتی هستند.

کاهش تولید زباله

به هر فعالیتی که باعث کاهش یا حذف تولید مواد زائد در منبع تولید شود کاهش تولید زباله گویند.کمینه سازی وکاهش تولید زباله یک استراتژی اقتصادی و مورد توجه جهانیان و کشورهای پیشرفته جهان است. امروزه تولید مقادیر زیاد زباله و فاضلاب در شان جامعه رو به رشد و ترقی ما نیست. چرا وقتی به سادگی می توانیم از تولید آنها پیشگیری کنیم، باید برای مدیریت زباله بسختی تلاش کنیم و متحمل هزینه زیادی بشویم؟ امروزه دفن زباله در بسیاری از شهرهای شمالی ایران و مناطقی که سطح ابهای زیر زمینی بالاست به ‌معضلی حل نشدنی تبدیل شده و مسئولان را با چالش جدی روبرو کرده است و بیشتر مردم ازآن به عنوان معضلی غیر قابل حل یاد می‌کنند.پیشگیری ازتولید آلاینده ها که منجر به کاهش خطر مواد زائد می شود ،ارزانترین راه حفظ محیط زیست است.امروزه در تمام کشورهای توسعه یافته طرح جامع مدیریت زباله یابرنامه های کامل تولیدزباله کمتر،وجود دارد.بطور قطع درآینده نه چندان دور، سالمترین محیطهاوتوانمندترین اقتصادها،به کشورهایی که به جوامع بازیافت کننده تبدیل شده اند،تعلق خواهد داشت .حداقل سازی و کاهش تولید زباله در واقع کاهش مقدار و حجم و سمیت موادزائد است و نتیجه اصلی آن تسهیل مدیریت زباله است.

مزایای زیست محیطی کاهش تولید و بازیافت زباله

اجرای روشهای کاهش تولید زباله نقش موثری در حفاظت از محیط زیست دارد که در این بخش به موارد از آنها اشاره می کنیم:

۱- حفظ محیط زیست به نحو شایسته برای آیندگان با کاهش آلودگی آب، خاک، هوا
۲- از منابع ملی مجدد به نحو بهینه استفاده خواهدشد.
۳- درمصرف انرژی که برای تولید اقلام بازیافت شده مصرف می شود صرفه جوئی خواهد شد.
۴- فرهنگ بازیافت و استفاه مجدد در جامعه فراگیرمی شود.
۵- جلوگیری از قطع درختان و نابودی فضای سبز وجلوگیری از خروج ارز برای خرید مواد اولیه و کاغذ وکاهش قیمت مجلات، کتابها، دفاتر و کاغذها و در نتیجه موثر در افزایش کتابخوانی و ریشه کنی بی سوادی.
۶-کاهش آلودگی ناشی از جمع آوری و حمل ونقل زباله ها در خیابانها
۷-کاهش نیاز به زمین برای دفن زباله
۸- حفاظت از خاک با جلوگیری از فرسایش و حفظ آب در خاک.

۹-کاهش پیش روی کویرها

۱۳- از پرداخت هزینه های بیشتربرای مدیریت زباله در مراحل نگهداری، جمع آوری و حمل و نقل و دفع کاسته می شود

۱۴- کاهش دفن زباله ، منجر به کاهش ورود گازهای گلخانه ای به هوا می شود.

به عنوان مثالی از مزایای زیست محیطی کاهش تولید زباله و بازیافت ، می توان به قرقره کابلهای برق ،ساخته شده از پلاستیک مواد بازیافتی که تا ۲۰۰بار قابل استفاده است اشاره کرد در حالیکه یک قرقره چوبی حداکثر فقط سه بار قابل استفاده است.پس قرقره تولیدی ازمواد بازیافتی هم استحکام بیشتری دارد وهم از مصرف چوب و قطع درختان برای تولید قرقره جوبی ممانعت می کند.

مزایای اقتصادی کاهش تولید و بازیافت زباله

امروزه حداقل ۲۰% از درآمد های شهرداریها برای مدیریت پسماندها هزینه می شود و۸۰% از این بودجه فقط صرف حمع آوری و حمل و نقل زباله ها می شود.سرانه تولید زباله در ایران بطور میانگین هشتصد گرم است اگر با اجرای روشهای کاهش تولید زباله سیصدگرم از آن کاسته شود رقمی که از محل بازیافت آنها به عنوان درآمد حاصل می شود ومبالغی که در مدیریت پسماند در مراحل نگهداری و جمع آوری و حمل ونقل صرفه جویی خواهد شد، برای ایران رقمی قابل توجه و سالانه در حد تقریبی دویست میلیارد تومان خواهد بود، درحالیکه بودجه تخصیص داده شده برای فرهنگ سازی و ترویج بازیافت و کاهش تولید زباله در سطح کشور فقط یک میلیارد و ششصد میلیون تومان است.با توجه به توضیحات فوق مواردی از مزایای اقتصادی کاهش تولید زباله را مرور می کنیم:

۱-صرفه جویی تقریبی دویست میلیارد تومانی سالانه در هزینه های جمع آوری و حمل و نقل ومدیریت زباله
۲- جداسازی زباله های تر و ارسال آنها به کارخانه کمپوست، حجم و وزن نهائی زباله های که باید دفن بهداشتی شود را کاهش داده و هزینه های آن را پایین می آورد.

۳- تولید کود کمپوست بااشتغال زایی ودرآمد حاصل از فروش کود کمپوست همراه خواهد بود. تنها کارخانه ای که مواد اولیه آن ارزانترین است.

۴- ایجاد اشتغال با بازیافت بدو تولید حداقل ۲۵% از زباله های شهری، در مراحل جمع آوری و انتقال به صنایع تبدیلی و در مرحله تولید و فروش اقلام وکالاهای تولید شده.

۵- کاهش مشکلات دفن بهداشتی زباله (مثل بو، شیرابه، پراکندگی،ریخت وپاش وآتش سوزی)

۶-کاهش نیروی انسانی و تجهیزات لازم، متناسب با میزان کاهش زباله.

۷- کاهش زمان صرف شده برای جمع آوری وحمل و نقل ودفع مواد زائد و استفاده بهتر از زمان

۸- افزایش بهره برداری از زمین و حفظ آن برای آینده

۹- ارتقاء ایمنی و سلامتی و دفع آلودگی کمتر به محیط زیست

۱۰- کاهش هزینه های سربار

۱۱-کاهش هزینه های پاکسازی و دفع آلودگی از محیط زیست

۱۲- صرفه جوئی در مصرف انرژی |

۱۳- کنترل روزانه و دائم مواد زائد تولید شده

۱۴-کاهش هزینه های فردی و نیروی انسانی برای طراحی و نصب تجهیزات و کار و آموزش…

۱۵-کاهش هزینه های بهره برداری و نگهداری از طریق:

۱- استفاده بهینه از مواد خام با هزینه کمت

۲- تولید با کیفیت بالاتر و هزینه کمتر

۳- کاهش هزینه و مشکلات و مسائل مربوط به بیمه

۴- ارزش افزوده مواد بازیافت شده با استفاده مجدد آنها

به عنوان مثال با باز یافت یک تن آلومینیوم ، ۴ تن سنگ معدن اکسید آلومینیوم مصرف نمی شود، ۷۰۰ کیلوگرم قیر وزغال کک مصرف نمی شود، ۳۵ کیلوگرم فلوراید آلومینیوم به هوا وارد نمی شود و در نتیجه هوا آلوده نمی شود ودر نتیجه منابع تولید و انرژی لازم برای تولید یک تن آلومینیوم مصرف نشده و ذخیره می شود.

روشهای کاربردی کاهش تولید زباله

در این قسمت بخشی از روشهای کاربردی و آسان کاهش تولید زباله ،قابل استفاده تمام سازمانها و ادارات به عنوان راهنما و اولین گام اصلی اجرای قانون مدیریت پسماند معرفی می شوند:

۱- نان مورد نیاز به اندازه مصرف و نوع مرغوب وبا کیفیت مطلوب تهیه شود تا از تولید نان خشک زائد و اضافه بر نیاز پیشگیری شود.اگر بویژه در مراکز نظامی تولید کنندگان نان خشک موظف به جبران خسارت معادل هزینه تلف شده بابت پرت نان شوند، مطمئنا همواره برای مصرف هر وعده ، برآورد درستی متناسب با نیاز انجام ونان با کیفیت مطلوب خریداری خواهند کرد. قران می فرماید : بدرستیکه خداوند اسراف کاران را دوست ندارد.

۲-جهت صرفه جویی و تولید کمتر کاغذ های باطله از دو روی کاغذهای سفید به نحو شایسته ایی استفاده شود. در ادارات برای تکثیر دستور العمل ها و بخشنامه ها حتماً از پشت و روی کاغذهای سفید بطور کامل استفاده شود.با اصلاح مطالب در رایانه قبل از چاپ و سعی در استفاده بهینه ازتمام سطح کاغذ با تنظیم Page Setup وانتخاب فونت مناسب و فاصله مناسب خطها قبل از چاپ، درکاهش مصرف کاغذ بسیار موثر است.

خرید روزنامه ها در حد لازم انجام شود و روزنامه های باطله جداگانه جمع آوری شود تا به همراه سایرزباله ها دفع نگردد.البته در مراکزی که از شبکه های داخلی بهره مند هستند می نوان از طریق اینترنت روزنامه های هر روز را دریافت و جهت استفاده کاربران در شبکه داخلی قرار داد و تا از این طریق از خرید روزانه روزنامه ها ممانعت شود.

مخلوط کردن روزنامه هاوکارتنهای قابل بازیافت به همراه زباله های فسادپذیرممنوع باشد. تبلیغات اینترنتی به جای کاغذی در مواردی که ممکن باشد،توسعه روزنامه های الکترونیک و وب لاگهای فارسی به جای روزنامه های معمول امروزی، و توسعه پست الکترونیکی در مواردی که مشکل امنیتی نداشته باشد به جای پست معمول نامه ها ،استفاده کمتر از پاکت نامه ها در مکاتبات داخلی،مگر درضرورت ودر مورد نامه های طبقه بندی شده ازجمله راهکارهای موثردر کاهش مصرف کاغذ است.

۳- زباله های خشک و تر جداگانه نگهداری و جمع آوری شود و زباله های خشک مثل کاغذهای با طله و کارتنها جدای از زباله های تر نگهداری و درون سطلهای مخصوص در دسترس جهت بازیافت تمیز قرار داده شود. مسئولیت تفکیک زباله های تولیدی تر و خشک بر عهده تولید کننده است واین کار با روشها و امکانات ساده قابل اجرا می باشد.
۴- می بایست خرید مواد اولیه برای تهیه و توزیع غذا، از مواد اولیه سالم و با کیفیت مطلوب باشد، به نحوی که کمترین دور ریز و پرت داشته باشد. ازخرید اقلام با کیفیت پایین و اقلامی که تاریخ مصرف آن بزودی منقضی میشودممانعت شود اقلام مصرفی از جهت کمیت به اندازه نیاز و به دفعات بیشتر و یا کیفیت بالاتر خریداری شود تا از آن بطور کامل استفاده شود چون خرید هر کالای ارزانی، مطمئنا اقتصادی هم نیست. خرید اقلام با کیفیت وطول عمر مفید بالا و قابل تعمی که دیرترهم مستهلک می شوندمقرون به صرفه خواهد بود.
۵- تجهیزات مورد نیاز در هر اداره از نوعی خریداری شود که کمترین زائدات و زباله را تولید نموده ومواد زائد خطرناک تولید نکند.

۶-خرید اقلام و تجهیزاتی که بسته بندی غیرضروری ندارند هم ارزانتر است و هم زباله کمتری تولید می کند.
۷- حتی الامکان قسمتهایی که به نحوی تولید کننده زباله و زائدات هستند شناسائی و آنهایی که غیر ضروری است حذف شود تا منابع تولید زباله کم شود.
۸- از اقلامی که یک بار مصرف شده و مجدد در محل تولید قبل از دفع درکیسه زباله، قابل استفاده مجدد هستند به نحو مناسب استفاده بهینه انجام شود. مثل کاغذها، کارتنها، بعضاً ظروف پلاستیکی، انواع فلزات.

۹- در تمام جلسات وهمایشها و برنامه های گروهی، حتی الامکان از کاربرد لوازم یک بار مصرف خودداری شود مگر در شرایط خاصی که از جهت رعایت بهداشت و کنترل انتقال بیماریها و با تائید مسئولین بهداشتی، جای نگرانی جدی وجود داشته باشد.در این موارد می توان پرداخت فاکتور هزینه لوازم یک بار مصرف رامنوط به تائید مسئولین بهداشتی نمود.

البته در اینگونه جلسات می نوان از فرصت حضور افراد و اندیشمندان استفاده بهتری نمود وبا همکاری برگزارکنندگان در جهت فرهنگ سازی بهترازطریق ذیل اقدام نمود:
۱ – جمع آوری و تفکیک زباله های تولید شده توسط برگزارکنندگان.
۲-استفاده از قوطی های محتوی موادخوراکی که قابل تجزیه درمحیط زیست باشند.
۳- توزیع غذاهای بدون نیاز به ظروف یک بار مصرف
۴- تبلیغات و معرفی اهداف برنامه کاهش وتفکیک تولید زباله با توضیحات ساده
۵-برگزاری مسابقات در مورد موضوع بازیافت وجداسازی

۱۰- اهدای لوازم خانگی بدون مصرف به موسسات نیازمند

۱۱- تشویق استفاده ازگلهای مصنوعی دربیمارستانهابه جای گلهای طبیعی که خودتبدیل به زباله می شوند.

۱۲- به مصداق حدیث ذکر شده در صدر مقاله از هروسیله ای که به ودیعه دراختیار شماست به نحو مناسب نگهداری نمائید تا بتوان با استفاده بهینه از آنها،حداقل به اندازه عمر مفیدشان از آنها بهره برداری کرد.در این رابطه باید از هر چیزی فقط وقتی استفاده شود که ضرورت دارد وهر چیزی که استفاده از آن ضروری است در حد نهایت راندمان استفاده شود. امام صادق (ع)فرمودند: اسراف و زیاده روی نزد خدا زشت و ناپسند است.

۱۳- جمع آوری کیسه زباله های خشک وقتی ۷۵% کیسه ها پر شد انجام شود.

۱۵- هر بخش و اداره ای باید قسمت هایی که تولید زباله می کنند را بخوبی بشناسد.

۱۶- هر اداره ،سازمان و یا صنعتی بررسی نماید چگونه می تواند زباله کمتری تولید کند آن روشها را شناسائی و معرفی و اجرا نماید.در بسیاری از موارد با یک نظر خواهی از قسمتهای تحت پوشش می توان این راه کارها را بهترشناسائی نمود.

۱۷- اگر اصلاح روش های تولید زباله و اجرای روشهای کاهش تولید زباله، با محاسبات ریالی و برآوردهای اقتصادی همراه باشد، گویاتر است.

۱۸- بازیافت زائدات حاصل از بسته بندیها در محل تولید زباله.
۱۹- تولید کود کمپوست حتی در مقیاس کوچک.

نتیجه گیری:

همواره استفاده ناقص و نامناسب از منابع اولیه بدون توجه به میزان خطر و تهدیدی که به دلیل ایجاد آلودگی برای سلامتی محیط زیست و مردم دارند، سبب تولید زباله بیشتری میشود و با توجه به ارزش و اهمیت اقتصادی و بهداشتی زباله ها، اعمال مدیریت مواد زائد جامد با تاکید بر کاهش مقدار و حجم تولید زباله، از طریق اجرای برنامه های مخصوص کاهش تولید زباله ها و انجام بازیافت و استفاده بهینه از منابع انرژی ضروری است. برای حفظ محیط زیست همواره بهترین کار در مدیریت مواد زائد به ترتیب در مرحله اول پیشگیری ازتولید زباله،سپس تولِید کمتر زباله ،وبعد انجام بازیافت از زباله های تولید شده در محل تولید بنحوی که زباله تولِید شده کمتر جابجا و پخش شود و در نهایت سریعا و با حداقل جابجائی دفع بهداشتی باقی مانده زباله انجام گیرد .با انجام این فعالیت ها، هدف اصلی یعنی کاهش مقدار و حجم زباله های تولیدی محقق شده ومنجر به کاهش هزینه های کلان مربوط به مدیریت زباله، بخصوص در بخش جمع آوری و دفع نهائی مواد زائد جامد می شود.همه فعالیتهای انسان اثرات محیطی دارند ولی نباید این اثرات خطرناک و غیر قابل قبول و غیر قابل کنترل باشند.در پایان از توجه و عنایت شما وایفای نقش واقعی خود در کاهش تولید زائدات بویژه زباله تقدیر می نماییم.

[table id=23 /]

۵/۵ - (۱ امتیاز)

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تلفن همراه *