[tabs style=”h1″ ]
[tab title=”مشخصات نویسنده” icon=”momizat-icon-pencil2″ ]

[/tab]
[/tabs]

اهداف آموزشی

فراگیران محترم بعد از مطالعه این مقاله خواهند توانست :

– ضرورت رویکرد پیشگیرانه در مدیریت تقاضا و مصرف آب را توضیح دهد.

– روش های حفظ آب برای استفاده در بحران کم آبی را توضیح دهد.

– بتوانند مراحل هرم مدیریت مصرف آب را توضیح دهد.

– روش های اصلاح الگوی مصرف آب، در بخش مصارف خانگی، عمومی، کشاورزی و صنعتی را توضیح دهد.

[tabs style=”h1″ ]
[tab title=”خلاصه مقاله” icon=”momizat-icon-pencil2″ ]برنامه ها و سیاست های آینده مدیریت صنعت آب باید با برنامه ریزی لازم، بتواند حاشیه امنی را برای تامین انواع نیازهای مردم در کوتاه مدت و دراز مدت فراهم نماید. طرح مدیریت مصرف آب ارائه شده در این مقاله، در مرحله اول توجه خاصی به حفظ و استفاده بهینه از منابع آب دارد و با بکارگیری مراحل پیش بینی شده در هرم مدیریت حفظ آب، می تواند نقش مهمی در کاهش مصرف آب ایفاء نماید. در ادامه نیز باید با فرهنگ سازی و آموزش لازم و کافی مردم و مدیریت مناسب آب مصرفی و فاضلاب تولیدی، برنامه های موثر و کارآمدی طراحی و اجرا شود و با نظارت دائم بر اجرای آن، نسبت به اصلاحات لازم طرح اقدام گردد.

در این مقاله ضمن توجه به رویکرد پیشگیرانه برای مقابله با بحران کم آبی، طرح مدیریت تقاضا و مصرف آب با تاکید بر استفاده بهینه از منابع آب و اصلاح نگرش و رفتار مصرف کننده و جلوگیری از اتلاف آب، که کلید حفظ آب و کنترل آسانتر بحران های کم آبی در آینده هستند، ارائه شده است.[/tab]
[/tabs]

[restrict level=1]

۱. مقدمه

خداوند در آیه ۳۰ سوره انبیاء می فرماید هر چیز زنده ای را از آب پدید آوردیم. وجود آب سالم به معنی وجود آبادانی و توسعه فعالیت های انسانی و ادامه حیات است. با توسعه وضعیت اجتماعی و اقتصادی، و ارتقاء کیفیت زندگی و تغییراتی که هر روزه در جهت بهبود سبک زندگی مردم در جوامع مختلف با پیشرفت های علمی و صنعتی ایجاد می شود، امید به زندگی افزوده شده، و در نتیجه مصرف آب در بخش خانگی، صنعت و کشاورزی بطور طبیعی افزایش می یابد. بدنبال آن منابع آب حیاتی و ضروری ما بطور فزاینده ای آسیب پذیرتر می شوند و در معرض تهدیدات جدید و افزایش آلاینده ها قرار می گیرند و هر روزه آب پاکیزه در دسترس کمیاب تر می شود. موضوع روز جهانی آب در سال ۱۳۸۹ “آب پاک برای جهانی سلامت” بود. این شعار، نشان دهنده در خطر بودن کیفیت و کمیت منابع آب می باشد. گر چه منابع آب تجدید پذیر هستند ولی بسیار آسیب پذیر و در معرض خطر هستند. به همین علت سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ را به عنوان دهه «آب برای زندگی» نام گذاری نمودند تا با برنامه ریزی و طراحی طرح های مناسب، گام های موثری در جهت حفظ آب و امانتداری بهتر منابع آب برای نسل های آینده برداشته شود(۱).

• سازمان جهانی بهداشت پیش بینی کرده، مرگ و میر ناشی از مصرف آب آلوده نسبت به سایر اشکال خشونت نظیر جنگ، بیشتر است. امروزه آب محور و هسته اصلی و کلیه اهداف توسعه است و کمبود آب یکی از عوامل اصلی محدود کننده توسعه فعالیت های اقتصادی در دهه های آینده به شمار می رود. در نگرش جدید جهانی، آب کالایی اقتصادی، اجتماعی و به عنوان نیاز اولیه انسان محسوب می شود. با توجه به این که متوسط نزولات جوی جمهوری اسلامی ایران ۲۶۰ میلی متر در سال با توزیع مکانی بسیار ناهمگن است، به طوری که فقط یک درصد از مساحت ایران بارشی بیش از۱۰۰۰میلیمتر دارد و ۲۸ درصد از سطح کشور، بارش سالیانه کمتر از ۱۰۰ میلیمتر دارد، ایران جزء کشورهای نیمه خشک محسوب می شود و توجه به حفظ آب و استفاده بهینه از آب موجود یکی از ضروریات حائز اهمیت است(۲).
• از میان ۴۳ نوع بلای طبیعی موجود در جهان، ۳۴ نوع آن در کشور ما رخ می دهد که خشکسالی و کم آبی ناشی از کاهش ریزش های جوی از مهمترین آن هاست و سبب شده ایران هر از چند گاهی با مشکلاتی مثل نزول کمیت و کیفیت آب و افزایش شیوع بیماری‌های ناشی از آب ، برداشت و استفاده بیش از حد مجاز از آب های زیر زمینی، ضعف شرایط بهداشتی بخصوص با کمبود آب و افزایش دما و شدت تبخیر در حوزه‌های آبریز مثل رودخانه ها مواجه شود. حل این مشکلات نیازمند اقدامات موثر پیشگیرانه و برنامه ریزی شده است که در این مقاله طرحی کاربردی و قابل اجرا در همین راستا معرفی می گردد(۳).

۲. رویکرد پیشگیرانه مواجهه با کم آبی

• رویکرد پیشگیرانه در مقابله با خشکسالی از طرق مختلف من جمله مدیریت تقاضا و اصلاح الگوی مصرف آب قابل برنامه ریزی و پیگیری است. تجارب کشورهای مختلف نشان داده است، در چنین شرایطی مسئولین با دقت و نظم بهتری که ناشی از آمادگی های قبلی است، برای مقابله با بحران احتمالی اقدام خواهند نمود. به همین دلیل و با توجه به سابقه موفق رویکرد پیشگیرانه باید همواره طرحی دقیق در خصوص مدیریت تقاضا و مصرف آب و همچنین مدیریت عرضه و توزیع آب وجود داشته باشد، تا آب تولید شده با بالاترین کارائی و راندمان استفاده شود و از اتلاف آب جلوگیری شده و در واقع حفظ آب شود. بیش از دو دهه است که در مدیریت منابع آب، مدیریت تقاضا و مصرف بیش از مدیریت عرضه مورد توجه قرار گرفته است. مدیریت عرضه مربوط به عواملی است که بر کیفیت و کمیت آب ورودی به یک سیستم مصرف مؤثرند. ولی مدیریت تقاضا مربوط به عواملی است که بر چگونگی مصرف آب و یا اتلاف آب پس از آن مؤثر است. به عبارت دیگر مدیریت تقاضای آب به فعالیت هایی اطلاق می شود که کمک می کند تقاضای آب کاهش یابد، راندمان مصرف بهبود یابد و از آلوده شدن یا نابودشدن منابع جلوگیری شود.
• طبق استانداردهای جهانی برای کشورهای خشک و نیمه خشک و کم آب، حداکثر آب به حساب نیامده در یک شبکه توزیع حدود ۱۵ درصد و برای کشورهای پرآب حدود ۲۵درصد توصیه شده است. در حالی که این رقم در شهرهای ایران از ۲۵تا ۶۰ درصد است. در سال ۱۳۷۹ کاهش یک درصد آب به حساب نیامده به معنی ۲ میلیارد تومان به توان مالی شرکت های آب و فاضلاب و برابر با ایجاد ۲۰۰ میلیون متر مکعب ظرفیت جدید تأمین آب بوده است. برای موفقیت رویکرد پیشگیرانه، تعیین سازمان های مسئول و بکارگیری استراتژی های فعال، و شناسائی و تعیین مسئولیت تک تک افراد برای هنگام مواجهه با شرایط بحران کم آبی ضروری است و این آمادگی بیشتر، به معنی کاهش اثرات نامطلوب این بحران هاست[۴].

۳٫ طرح مدیریت مصرف آب

• وقتی که استفاده و بکارگیری رویکرد پیشگیرانه موثرتر است، می بایست، همواره طرحی دقیق در خصوص مدیریت تقاضا و مصرف آب وجود داشته باشد تا بر اساس آن از اتلاف آب جلوگیری و حفظ آب شود. قبلاً منظور ازحفظ آب، شناسایی منابع آب صنایع برای استفاده در یک مدت کوتاه و خاص در شرایط بحرانی بود. اما امروزه نقش حفظ آب تغییر کرده است و باید بتوان برای مدت طولانی از جایگزین استفاده کرد. حفظ و نگهداری و احیاء آب از منابع در دسترس، از جمله روش های اصلی مدیریت منابع آب در شرایط اضطراری و بحران ها هستند.

استفاده از معیارهای رفتاری و مدیریتی صحیح و تغییر نگرش و رفتار مردم، در موفقیت چنین طرحی بسیار موثر است(شکل۱) و به همین دلیل چنین طرحی نباید خیلی پیچیده و سخت باشد، بلکه باید بتواند در دراز مدت با عملی نمودن برنامه های طراحی شده، شامل ذخیره سازی موثر، مدیریت فاضلاب تولیدی و فرهنگ سازی و آموزش، کارآمد بودن برنامه ها و فرایندها، تاثیر خوبی داشته باشد[۵].

شکل۱: طرح مدیریت مصرف آب

استراتژی کلیدی موثر در موفقیت و کارائی طرح های مدیریت مصرف آب و فعالیت های آبی شامل ضرورت تعهد و التزام افراد نسبت به مسئولیت های آن ها، مسئولیت پذیری افراد و تعریف واضح و روشن این که هر کسی چه کاری باید انجام دهد، مطالعه و گردآوری اطلاعات مورد نیاز، تعیین فرصت های موثر(کاربردی و مطابق با معیارهای اقتصادی)، ارزیابی و سنجش مراحل اجرایی شامل معیارها، قدرت معیارها ، اهداف، نحوه کنترل، تحقیق و شناسائی، استفاده از استراتژی های نگهداری و حفظ آب(هرم مدیریت حفظ آب) با استفاده از فرصت هائی شامل جلوگیری از نشت، کاهش مصرف، استفاده مجدد و بازیافت آب و ایجاد تغییر رفتار با آگاهی، آموزش، یاد دادن و ایجاد انگیزه و شور و علاقه می باشد.

مجموعه رهنمودها و اقداماتی که می تواند با یک هدف روشن و واقعی به عنوان فرصت های مناسب، در یک طرح حفظ و نگهداری آب، منجر به کاهش مصرف آب در منازل شود، بصورت هرم حفظ آب ارائه گردیده است(شکل۲). وقتی هدفی واقعی باشد هر کسی می تواند منافع و سود خود را براحتی محاسبه و سنجش نماید و این مسئله مشارکت و همکاری مردم و جامعه و همچنین همکاران وکامندان بخش صنعت آب را در پی خواهد داشت. توسعه این استراتژی ها در برنامه های کاهش مصرف آب ضروری است. گر چه مجموعه اقدامات به این ترتیب تنظیم شده اند، اما بکارگیری همزمان آن ها هم بلامانع است. یک طرح مدیریت مصرف آب الزاما می بایست با توجه به این هرم تنظیم شود[۵]. همانطور که در هرم مشاهده می شود، حذف نشت آب ها و جلوگیری از اتلاف آب که همواره درصد قابل توجهی را بخود اختصاص می دهند و اولین اولویت قابل توجه در یک طرح مدیریت مصرف آب است. خداوندتبارک و تعالی در قران می فرماید: فَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَینَاکُمُوهُ وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِینَ (حجر۲۲) ما از آسمان آبی نازل کردیم، و شما را با آن سیراب ساختیم؛ در حالی که شما توانایی حفظ و نگهداری آن را نداشتید. حفظ و نگهداری و استفاده بهینه از منابع محدود آب که به طرق مختلف در دسترس ما قرار دارد، ضروری است تا مشمول افراد مخاطب این آیه شریف قران نشویم. برای این منظور کنترل مداوم و بازدید مرتب از شبکه آبرسانی، کلید اصلی حفظ و استفاده بهینه از آب بخصوص برای کاهش و حذف نشت است که باید با سرعت شناسائی شده و از تلفات آب از این طریق جلوگیری شود و از این طریق کاهش تلفات آب که یکی از مهمترین روش های از دست دادن آب وارد شده به شبکه است محقق می شود. به عنوان مثال جلوگیری از یک نشت اتفاقی۲۵۰ میلی لیتر در ثانیه، سالانه تقریبا معادل جلوگیری از اتلاف پانزده میلیون تومان است. کاهش اتلاف آب(۳۰-۱۰%) یکی از بهترین روش های کاهش مصرف و حفظ آب با بالاترین بازگشت سرمایه است. البته کنترل و نظارت دائم برای کاهش نشت، به تنهائی کافی نیست بلکه یک برنامه حفظ و نگهداری مناسب از تاسیسات و شبکه آبرسانی داخل اماکن و حتی بیرون از اماکن، برای پیشگیری از وقوع حوادث احتمالی از اهمیت بالائی برخوردار است و باید بتوان به کمک آن علت هر گونه تغییر احتمالی و بخصوص افزایش مصرف آب را، در شبکه شناسائی نمود[۶]. علاوه بر موارد فوق روش های دیگر کاهش تلفات آب شامل کاهش فشار و ایجاد مناطق فشاری ویژه در مناطق خاص، حصول اطمینان از عملکرد صحیح شبکه آبرسانی و پیش بینی تدارکات و تعمیرات مورد نیاز شبکه، ارتقاء وضعیت طراحی و اجرای شبکه و تاسیسات آبرسانی و بازرسی مرتب از آن ها می باشد.

اولویت دوم قبل از ارائه طرح مدیریت مصرف، مرور دقیق روش های جاری و تجدید نظر در موارد لازم است. معمولا از مراحل مهم ارائه یک طرح مدیریت و کنترل مصرف آب یکی شناسائی همه فعالیت های جاری و ضروری و انواع مصارف و منابع آب موجود در جامعه است که ممکن است شامل شناسائی تجهیزات جدید و پیشرفته، فرآیندهای مختلف، تغییر نگرش ها و رفتارها و هزینه ها و وقت پرسنل و دیگری تعیین دقیق مقدار آب در دسترس باشد. باید مشخص شود آیا هر کدام از فرآیندها و فعالیت های موجود مصرف آب ضروری هستند؟ آیا روش اقتصادی تر و مناسبتری به جای هر کدام از آن ها وجود دارد؟ بالاخره سعی شود، فرصت های کاربردی مطابق با معیارهای اقتصادی بر اساس مطالعه و گردآوری اطلاعات مورد نیاز، در این مرحله تعیین شوند.

شکل ۲: هرم مدیریت حفظ آب

بعد از مراحل فوق برنامه ریزی برای کاهش مصرف و استفاده بهینه از آب در اولویت قابل بررسی می باشد. باید تعیین شود، در چه مواردی امکان استفاده بهتر از آب وجود دارد و گزینه بهتر جایگزین برای آن چیست. اولویت بعدی استفاده مجدد از آب است. باید بررسی شود آیا امکان تصفیه آب مصرف شده جهت استفاده مجدد در همان فرآیند، وجود دارد؟ در این صورت می توان از مصرف آب تا حد زیادی کاست. اولویت بعدی قابل بررسی در صورت قابل استفاده مجدد نبودن آب در همان فرآیند، بازیافت آب است که شامل بررسی امکان استفاده از آب یک بار مصرف شده با انجام پیش تصفیه و یا بدون انجام پیش تصفیه، جهت مصرف در فرآیندی دیگر است. بررسی امکان ذخیره سازی آب باران و استفاده در مواردی که ممکن باشد هم از جمله مواردی است که شامل بازیافت آب می شود[۵].

علاوه بر اولویت های فوق، پیشگیری از آلودگی منابع آب و حداقل سازی آلاینده های تولیدی(پسماندهای جامد و فاضلاب) که آلاینده های اصلی محیط زیست و منابع آب هستند، همواره از جمله مهمترین اقدامات جهت حفظ منابع آب محدود در دسترس و استفاده بهینه از آب تولید و عرضه شده، بویژه در بحران هایی مثل کم آبی می باشد.

• در نتیجه با توجه به مطالب مطرح شده در خصوص طرح آبی و هرم مدیریت حفظ آب، دستیابی به تعادل نسبی در زمینه عرضه و مصرف آب یک اصل اساسی و ضروری است که این مهم جز با ایجاد یک طرح و نظام جامع مدیریت مصرف آب میسر نیست.

۴٫ اصلاح الگوی مصرف آب

اصلاح الگوی مصرف آب در هر کدام از بخش های مختلف شامل مصارف خانگی، اماکن عمومی و تجاری و همچنین در بخش فضای سبز شهری، کشاورزی و صنعت، از جمله اقدامات ارزشمند و اقتصادی است که در تمام طرح ها و برنامه های آبی به منظور کاهش مصرف آب می بایست مورد توجه خاص قرار گیرد. لذا برای به حداقل رساندن پیامدهای سوء کم آبی، رعایت رهنمودهای مدیریتی که در مقاله بررسی پیامدهای بهداشتی کم آبی و راهکارهای مقابله با آن [۷] ذکر شده، و همچنین رهنمودهای کاربردی ضروری است. در این مقاله بعضی از رهنمودهای کاربردی جهت اصلاح الگوی مصرف آب در بخش های مصارف خانگی، اماکن عمومی و تجاری، فضای سبز شهری و صنعت معرفی می شود.

۱-۴. اصلاح الگوی مصرف آب در بخش مصارف خانگی

آب کالائی اقتصادی است و اگر مصرف کنندگان بخوبی نسبت به این مسئله آگاه شوند، یعنی می دانند هنگام مصرف آب، پول آن ها کجا می رود. پس در این صورت در مصرف آب دقت بیشتری نموده و آب را درست و به جا مصرف می نمایند و با دید اقتصادی و بهتری به مسئله مصرف آب می نگرند. همواره یکی از روش هائی که ممکن است ما را در رسیدن به اهداف سیاست های طراحی شده رهنمون شود،کاهش مصرف آب در بخش های خانه داری و تمرین آن توسط مردم برای کسب آمادگی در بحران های آینده است. مطالعات انجام شده در بسیاری از کشورها نشان داده است که رعایت الگوی صحیح مصرف و فرهنگ سازی مناسب بین مردم شرایط لازم برای۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش مصرف آب را فراهم نموده است[۵و۲] و ثابت شده در دسترس بودن رهنمودهایی که مقدار مصرف آب در هر بخش از مصارف خانگی را، تعیین نموده است، می تواند با آگاه سازی و یادآوری مرتب آن ها، نقش موثری در کنترل مصرف توسط مصرف کنندگان داشته باشد و آن ها از احساس مسئولیت بالاتری برخوردار باشند. رفتارها یا نیات رفتاری مردم نسبت به صرفه جویی در مصرف آب به نگرش و میزان آگاهی آنان نسبت به مسائل مربوط به آب بستگی دارد. از اینرو، برای موفقیت مدیریت مصرف آب، لازم است آگاهی ها و نگرشهای مردم نسبت به صرفه جویی در مصرف آب اصلاح شود تا همکاری آنها در اجرای این برنامه ها بیشتر شود. نمونه این فرهنگ سازی و تغییر نگرش مردم در شهر کاشان با موفقیت انجام شده است[۲]. جلوگیری از مصرف بی رویه آب به کمک فرهنگ سازی و آموزش همگانی (بخصوص به کمک رسانه ها) و واقعی نمودن هزینه های مصرف آب و انرژی از جمله موثرترین روش های حفظ آب است. یکی از استدلال های اصلی در دفاع از ضرورت واقعی شدن هزینه های آب مصرفی و مالیات بر تجمل، تحت کنترل درآوردن مصرف اسراف کارانه است[۸]. در نتیجه اصلاح نگرش و رفتار مصرف کننده، کلید حفظ آب و کنترل آسانتر بحران های کم آبی در آینده است. امروزه استفاده از آب شرب برای مصارف غیر شرب مثل پارک ها، صنایع و آبیاری ، فلاش تانک توالت ها در واقع یک استفاده غیر قابل قبولی است. برنامه ها و سیاست های تامین آب باید با توجه به میزان افزایش جمعیت در آینده و حوادث و بحران های احتمالی، حاشیه امنی را برای نیازهای مردم در کوتاه مدت و دراز مدت فراهم نماید[۹].

یکی از روش هایی که می تواند نقش موثری در اصلاح الگوی مصرف آب داشته باشد، مشوق های اقتصادی و برنامه های محدود سازی استفاده از آب و استفاده از کنترهائی است که تغییر نوسان و الگوی منحنی مصرف روزانه و ماهانه آب خانواده ها را بخوبی شناسائی کرده و به آن ها نشان دهد. در مناطقی که این کنتورها نصب شده اند، مقایسه نمودارهای مصرف آب قبل و بعد از نصب کنتورها نشان می دهد نوسانات مصرف آب بعد از نصب کنتورها، کمتر شده است.

• در اماکن و منازل مسکونی باید برای کنترل نشت احتمالی پنهان آب، هر چند مدت یکبار بعد از رفع نشت های مشهود در شبکه لوله کشی آب، تمام شیرهای آب را بست و سپس میزان نشت آب را از طریق بررسی وضعیت کنتور آب، کنترل نمود. اگر نشت داخلی وجود داشته باشد کنتور، ورود آب و میزان نشت احتمالی پنهان را به شما نشان خواهد داد.

۲-۴. اصلاح الگوی مصرف آب در بخش اداری و تجاری و اماکن عمومی

آب مورد استفاده در بخش اداری و تجاری و اماکن عمومی بیش از ۱۰% آب مصرفی یک شهر را تشکیل می دهند. به همین علت اجرای برنامه های مدیریتی و رفتاری به منظور حفظ و کاهش مصرف آب در این بخش هم از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و باید مورد توجه مسئولین و برنامه ریزان قرار گیرد. به عنوان مثال به ازای هر ۱۰۰۰۰متر مربع بیش از۲۰ متر مکعب آب در روز مصرف می شود که کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی آن ها امکان پذیر است. با توجه به این که ۳۰% مصارف عمومی مربوط به مصرف در برج های خنک کننده و ۲۵-۲۰% آن مربوط به نشت از قسمت های مختلف است، کاهش مذکور براحتی امکان پذیر است.

۳-۴. اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی و فضای سبز شهری

الگوی مصرف در بخش کشاورزی و آبیاری فضای سبز هم بدرستی تنظیم نشده است. بکارگیری آبیاری غرقابی در اکثر موارد کارائی آب مصرفی در این بخش را تا ۴۰-۳۰ درصد و حتی کمتر کاسته است و این روش سنتی مقدار زیادی تلفات آب را در پی دارد و با توجه به ضرورت توسعه زمین های کشت آبی تا ۷۰ میلیون هکتار، ضروری است اصلاح روش های فعلی با سرعت بیشتری پیگیری شود. در بخش خدمات فضای سبز شهری که نیاز آبی قابل توجهی دارد، توجه به روش های کاربردی کاهش مصرف آب مثل آبیاری قطره ای می تواند نقش موثری در کاهش مصرف داشته باشد(شکل۳).

شکل۳: روش آبیاری قطره ای

درشرایط کم آبی تعرق و تبخیر آب از سطح گیاهان نیز از جایگاه خاصی برخوردارند. به عنوان مثال چیدن علفها و چمن ها از ته و کوتاه نمودن آن ها سبب افزایش تبخیر و افزایش نیاز به آب می شود. همیشه باید دقت شود که ارتفاع چمن ها بعد از چیدن بیش از ۲ سانتی متر و حداقل یک سوم ارتفاع آن ها باشد. در شرایط هوای گرم هم باید سعی شود از پاشیدن آب روی چمن ها ممانعت شود و سعی شود از روشی استفاده شود که چمن ها مرطوب باشد[۵].

۵-۴. اصلاح الگوی مصرف آب در بخش صنعت

امروزه در جهان ملاحظات زیست محیطی از یک طرف و هزینه های ناشی از مصرف آب و تولید فاضلابی که تصفیه آن بسیار گران است، از طرف دیگر، واحدهای صنعتی را مجبور به گرایش به سمت کاهش مصرف آب کرده است. به همین علت فرصت مناسبی برای متخصصین پیش آمده تا بتوانند، با انعقاد قراردادهای خوب و ارائه طرح های کاربردی متناسب با نوع صنایع در سه بخش تولید، عرضه و مصرف آب، نسبت به کاهش مصرف آب و در نتیجه کاهش تولید فاضلاب و هزینه های تصفیه فاضلاب تا حد ممکن اقدام نمایند و حق الزحمه خود را ار طریق درصدی از هزینه های کاهش یافته دریافت نمایند. به این طریق هم اشتغال ایجاد شده، هم آب کمتری مصرف و فاضلاب کمتری تولید شده و هزینه های صنعت کاهش می یابد و مهمتر از همه آب ذخیره شده تامین کننده نیاز و مصارف سایرصنایع می باشد. نمونه این مطالعات تا بحال در بسیاری از صنایع مثل پالایشگاه تهران، کارخانه قند اصفهان انجام شده است[۲]. به امید روزی که کارشناسان و صنایع در این جهت قدم های موثر و اساسی تری بردارند.

با توجه به مطالب فوق تجدیدنظر در الگوی مصرف و صرفه جویی آب خصوصا در بخش کشاورزی و افزایش بهره وری و راندمان آب، در کلیه بخش های تولیدی و مصرف کننده آب و نیز بخش مصرف خانگی از اهمیت و اولویت بالایی برخوردار است.

۵- نتیجه گیری

امروزه آموزش، آگاه سازی و آماده سازی جامعه برای مواجهه با شرایط سخت خشکسالی و انجام اقدامات پیشگیرانه بخصوص اصلاح الگوی تقاضا و مصرف آب با استفاده از طرح های مناسب مدیریت تقاضا و مصرف، جزء اهداف و وظایف مسئولین صنعت آب است. اقداماتی که در قالب هرم مدیریت حفظ آب شامل کاهش تلفات آب، مرور روش های جاری و اصلاح روش های غلط و کاهش مصرف و استفاده مجدد و اصلاح الگوی مصرف آب و توجه به بازیافت آب، ارائه گردید، بهترین اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با بحران های کم آبی آینده همراه با جلب مشارکت مردم در اجرای این برنامه ها می باشد.

۶- سوالات:

۱- پنج مورد از راه کارهای اصلاح الگوی مصرف آب در بخش مصارف خانگی و صنعتی را بنویسید؟

۲- ضرورت بکارگیری رویکرد پیشگیرانه در مدیریت تقاضا و مصرف آب را توضیح دهید؟

۳- روش های حفظ آب برای استفاده در بحران کم آبی را معرفی نمائید؟

۴- خصوصیات یک طرح پیشگیرانه جهت استفاده بهینه ازمنابع آب را درقالب هرم مدیریت مصرف آب توضیح دهید؟

۷- مراجع

• دبیر کل سازمان ملل متحد- پیام روز جهانی آب(۲۲ مارس۲۰۱۰)
• اولیایی اسماعیل، بررسی امکان صرفه جویی در مصرف آب در بخش های خانگی، کشاورزی و صنعتی ایران،(۱۳۸۸)، بولتن تخصصی اقتصاد ایران، شماره ۵،ص ۵۰-۴۲ ، ویژه نامه اصلاح الگوی مصرف.
• معصوم بیگی حسین و شرفی نفر اشکبوس، خشکسالی، بحران کم آبی و اصلاح الگوی مصرف آب ، فصلنامه علمی آموزشی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا.(عج)سال ۱۰ شماره ۳۸

۴٫Nippert J.B, Butler J.J, Kluitenberg G.J, and et al.,(2010). “Patterns of Tamarix water use during a record drought”, Oecologia ,;162:283–۲۹۲٫

۵٫Robert Q., (2006), “Water Efficiency Guide: Office and Public Buildings”,The Department of the Environment and Heritage, Common wealth of Australia.

۶٫Saving Water money & the environment, Monitoring And Maintenance. www.sydneywater.com.au

۷- معصوم بیگی حسین ، شرفی نفر اشکبوس و اشتری فاطمه، بررسی پیامدهای بهداشتی کم آبی و راهکارهای مقابله با آن، (۱۳۸۸) ارائه شده در دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راه کارهای مدیریت ، اصفهان، ایران، ۳۰-۳۱ اردیبهشت ماه.

۸- اسلامی آرش. مفاهیم اساس در رابطه با الگوی مصرف، (۱۳۸۸)، بولتن تخصصی اقتصاد ایران، شماره ۵، ص ۸۷-۷۲، ویژه نامه اصلاح الگوی مصرف.

۹٫Troy P, Holloway D, Randolph B.,(2005), “ Water Use and the Built Environment: Patterns of Water Consumption in Sydney”,City Futures Research Centre, University of New South Wales.

[/restrict]